Üzerinde en çok çalışma yapılan hava olaylarından birisi olan rüzgar, havanın yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru hareket etmesi olayına verilen isimdir. Rüzgar üzerinde yapılan araştırmaların büyük bölümü rüzgarın hızı ile alakalıdır. Rüzgarın hızı teknolojik bir cihaz olan anemometre ile ölçülmektedir. Yapılan araştırmalar sonrasında hızları ve yönleri bakımından farklı olan çok sayıda rüzgar tipi belirlenmiştir. Bu nedenden dolayı sizlere rüzgar çeşitleri hakkında bilgi vermek istiyoruz.
Rüzgarlar üzerlerinde en çok çalışma yapılan hava olaylarıdır. Yapılan araştırmalar sonucunda dünya genelinde yer alan tüm rüzgar türleri belirlenmiştir. Gelin hep birlikte rüzgar çeşitleri nelermiş öğrenelim.
Rüzgar Çeşitleri
Sürekli Rüzgarlar
Yıllık bazda ele alındıklarında sürekli aynı yönde esen rüzgarlardır. Bu rüzgarların görüldüğü alanlarda sabit şekilde olan yüksek basınç ve alçak basınç merkezleri sürekli rüzgarın oluşmasını sağlamaktadır. Alizeler, kutup rüzgarları ve batı rüzgarları sürekli rüzgarlar arasında yer alan rüzgar tipleridir. Sürekli rüzgarların en önemli özellikleri arasında daimi olarak aynı yönde esmeleri yer almaktadır. Sürekli rüzgarların oluşmasındaki temel sebep dünyanın hareketidir. Daimi rüzgar tipleri olduklarından dolayı etkisi altına aldıkları yerlerde iklimi ciddi anlamda etkilendikleri bilinmektedir.
Alizeler: 30 derece kuzey ve 30 derece güney enlemleri arasında yer alan dinamik yüksek basınç alanından ekvator bölgesine yakın yerlerde bulunan alçak basınç alanlarına doğru esen rüzgar türüdür. Alizeler yıl boyunca esen rüzgar tipleri arasında yer almaktadır. Yapılan araştırmalar sonucunda alizeler adlı rüzgar tipinin dünyanın hareketinden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Dünyanın hareketi alizeler üzerinde ciddi anlamda etkili olduğundan dolayı alizeler kuzey yarım kürede kuzeydoğu yönünden, güney yarım kürede güneydoğu yönünden esmektedir.
Batı rüzgarları: 30 derece 60 derece enlemleri arasında yer alan alçak basınç kuşakları ile yüksek basınç kuşakları arasında esen rüzgar türüdür. Diğer birçok rüzgar türünde olduğu gibi dünyanın hareketi batı rüzgarlarının oluşmasında etkilidir. Kuzey yarım kürede güneybatı yönünden esen bu rüzgar, güney yarım kürede kuzeybatı yönünden esmektir. Batı rüzgarlarının genelde cephe yağışlarına neden olduğu bilinmektedir.
Kutup rüzgarları: Kutup bölgelerinde yer alan ve termik yüksek basınç olarak adlandırılan 60 derece paralelinde bulunan dinamik alçak basınç alanından esen rüzgar türüdür. Hakim olduğu bölge kutuplar olduğundan dolayı kutup rüzgarları soğuk rüzgarlar sınıfında yer almaktadır.
Mevsimlik Rüzgarlar Musonlar
Özellikle okyanus sularında meydana gelen sıcaklık farkları rüzgarın oluşmasında etkilidir. Kaya parçalarıyla okyanusların sıcaklıkların farklı olması basınç alanlarının oluşmasına neden olmaktadır. Yaşanan bu durumda muson rüzgarlarının oluşmasının sağlar.
Kış musonu: Kış mevsimi geldiği zaman özellikle Asya’nın iç kısımlarında ciddi soğumalar meydana gelir. Meydana gelen bu soğumalar ciddi anlamda kuvvetli olan yüksek basınç alanının oluşmasına neden olmaktadır. Asya’nın güney kısmında yer alan Hint okyanusu ve güneydoğusundaki Büyük okyanus, Asya’nın iç kısımlarına oranla daha geç soğumaktadır. Buda ilgili kısımlarda alçak basınç alanının oluşmasına neden olmaktadır. Asya kıtasında meydana gelen bu basınç farkları kış musonu adı verilen bu rüzgarın oluşmasına neden olur. Kış musonlarının ciddi anlamda soğuk hava getirdiği bilinmektedir. Bu nedenden dolayı ilgili rüzgarın hakim olduğu bölgelerde ciddi anlamda soğuk hissedilir. Okyanus üzerinden geldiklerinden ötürü zaman zaman yağış bıraktıkları da biliniyor.
Yaz musonu: Yaz mevsimi geldiği zaman Asya’nın iç kısımları Hint okyanusuna oranla daha erken ısınır. Hint okyanusu ise Asya’nın iç kısımlarına oranla daha geç ısınmaktadır. Yaşanan bu durumda Asya’nın iç kısımlarında alçak basınç alanının, Hint Okyanusu’nda ise yüksek basınç alanının oluşmasına neden olur. Oluşan bu basınç farkından dolayı meydana gelen rüzgara da yaz musonu adı verilmektedir. Denizden karaya doğru estiğinden ötürü yaz musonları aşırı neme sahiptir. Bu durumda yaz musonlarının etkili olduğu alanlarda bol yağışın olmasına neden olmaktadır.
Yerel rüzgarlar
Sadece belirli bölgelerde meydana geldiklerinden dolayı bu rüzgarlara yerel rüzgarlar denilmektedir. Yerel rüzgarlarının yöresel basınç farkları nedeniyle ortaya çıktıkları bilinmektedir. Makalemizin devamından yerel rüzgarların tamamı hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.
Meltemler: Gece ve gündüz arasında yönü değişen bir rüzgar türüdür. Birbirine yakın konumda olan iki bölgenin sıcaklıkların farklı olmasından dolayı meydana gelmektedir. Kara-deniz ve vadi-dağ meltemi şeklinde çeşitleri bulunmaktadır. Kara ve deniz meltemlerinin oluşmasının temel sebebi gece ve gündüz süreci içerisinde karaların ve denizlerin sıcaklıkların farklı olmasıdır. Örneğin akşamları karalar denizlere göre daha soğuktur. Bu durumda karalarda yüksek basınç alanının, denizlerde ise alçak basınç alanının oluşmasına neden olur. Basınç farklarından dolayı oluşan bu rüzgar türüne de kara-deniz meltemi demektedir. Vadi ve dağ meltemleri ise dağlar ile vadilerin farklı sıcaklıkta olmasından dolayı meydana gelen basınç alanlarının etkisiyle oluşmaktadır. Akşam saatlerinde dağlar vadilere oranla daha soğuktur bu durumda akşam saatlerine gelindiği zaman dağ ve vadi meltemlerinin oluşmasına neden olmaktadır.
Sıcak yerel rüzgarlar: Sıcaklığı yükseltici etkilerinin olmasından dolayı bu yerel rüzgarlara sıcak yerel rüzgarlar ismi verilmiştir. En çok karşımıza çıkan türü fön rüzgarlarıdır. Fön rüzgarları ısınan havanın bir dağın yamacını aşarak dağın arkasında yer alan yamaca ulaşmasıyla meydana gelmektedir. Fön rüzgarları dağın yamacını aşarken sürtünmenin etkisiyle ısınır ve diğer yamaca ulaşıldığında başlangıca oranla daha fazla sıcak bir rüzgar edilmiş elde edilmiş olur. Ülkemiz sınırları içerisinde en yüksek yerlerden birisi olan Toros dağlarında fön rüzgarlarını gözlemlemeniz mümkündür. Cezayir ve Tunus bölgelerinden ülkemizin en sıcak yeri olan Akdeniz bölgesine doğru esen rüzgar türü siroko adı verilen rüzgardır. Ülkemizi aşıp İspanya ve Fransa gibi ülkelere ulaştığında, denizden beni almış olmasından dolayı ilgili ülkelere yağış bıraktığı bilinmektedir. Sıcak yerel rüzgarlar arasında yer alan bir diğer rüzgar türü ise samyeli adı verilen rüzgardır. Ülkemizin güney bölgelerinde etkili olmaktadır. Havayı kurutucu etkisi olmasından dolayı bunaltıcı rüzgarlar sınıfında yer alır. Etkili olduğu bölgelerdeki su kaynaklarındaki buharlaşma hızını arttırdığından dolayı ciddi anlamda kuraklığa neden olduğu bilinmektedir.
Soğuk yerel rüzgarlar: Adından da anlaşılacağı gibi havanın soğumasına neden olan rüzgar türleridir. En çok gözlemlenen türü bora adı verilen rüzgar türüdür. Aşırı hızlı olan bu rüzgarlara özellikle Dalmaçya kıyılarında sıklıkla rastlanmaktadır. Krivetz adı verilen rüzgar Romanya’dan Karadeniz bölgesine doğru esen rüzgar türüdür. Kuzey yönlü bir rüzgar olduğundan dolayı soğuk yerel rüzgarlar sınıfında yer alır. Son soğuk yerel rüzgarlar mistral adı verilen rüzgardır. Kaynağı Fransa olan bu rüzgar Akdeniz bölgemize doğru esmektedir. Etkili olduğu dönemlerde Akdeniz bölgesinde ciddi soğukların yaşanmasına neden olur.
Tropikal rüzgarlar: Sıcak kuşakta yer alan bölgelerde birdenbire oluşan basınç farklarının etkisi ile meydana gelmektedir. Tropikal rüzgarların yüksek hıza sahip olmaları hakim olduğu bölgelerde ilgili rüzgardan kaynaklı sorunların oluşmasına neden olur. Bu rüzgarların en korkulan etkisi hortum oluşmasıdır. Tropikal rüzgarlar etkisiyle oluşan hortumların birçok yerleşim yerini katlederek yaşam kayıplarının olmasına neden olduğu biliniyor.
Rüzgar nedir ve rüzgar çeşitleri nelerdir konusunda sizlere aktaracağımız bilgiler bu şekilde. Sizlerde bir rüzgar gözlemcisiyseniz rüzgarlar hakkında bildiklerinizi yorum yaparak bizlerle paylaşabilirsiniz. Rüzgar yönleri ve isimleri makalemize göz atarak rüzgarlar hakkında daha fazla bilgiye de ulaşmanız mümkün.
