Peri bacaları, dünyanın en çok ilgi gören coğrafi şekillerinden birisidir. Hayret verici bir yapıda olan peri bacaları ister istemez akıllara peri bacası nasıl oluşur sorusunu getirmektedir. Dünya üzerinde yer alan peribacaları incelendiğinde bu coğrafi şeklin en güzel örneklerine ülkemizde rastlanmaktadır. Nevşehir ili sınırları içerisinde yer alan Ürgüp ve Göreme yörelerinde dünyanın en güzel peri bacalarına rastlamanız mümkündür. Doğa aşığı olan çok sayıda yerli ve yabancı turist ilgi çekici bu coğrafi yapıları görmek adına Nevşehir iline gitmektedir. Yaşanan bu durumda Nevşehir’in bir turizm merkezi haline gelmesini sağlamıştır.
Peri bacaları kayaçların dış etkilere maruz kalması sonucunda ortaya çıkan yapılardır. Peri bacalarının oluşmasını sağlayan etkiler nelerdir derseniz sizlere bu etkilerin sel suları ve rüzgar olduğunu söyleyebiliriz. Peri bacalarının yer aldığı bölgeler incelendiği zaman bölgede yer alan kayaçların tüflü yapıda oldukları karşımıza çıkmaktadır. Yaptığımız bu incelemeden yola çıkacak olursak peri bacalarının oluşması için arazi yapısının tüflü olması gerektiğini söyleyebiliriz. Tüflü arazilerde bulunan yamaçlardan inen yağmur suları ve yörede esen rüzgarlar bir süre sonra kayaçların aşınmasına neden olur. Zaman içerisinde bu aşınma hızlı bir şekilde ilerledikten sonra karşımıza peri bacaları çıkmaktadır. Peri bacalarının oluşumunu sizlere basit bir şekilde özetlemiş olsak da bu peribacası adı verilen coğrafi şekillerin oluşması için aradan uzun zaman geçmesi gerektiğini bilmenizi isteriz. Yani bir peribacasının meydana gelebilmesi için en az 100 sene boyunca dış etkilerin kayaçları aşındırması gerekmektedir.
Peri bacaları ele alındığında ilgili coğrafi şekillerin üzerinde adeta bir şapkayı andıran kayaların yer aldığı görülmektedir. Yamaçlardan hızlı bir şekilde gelen yağmur suları kendilerine oyuklar bularak toprak altında yer alan yumuşak tabakanın aşınmasını sağlarlar. Zaman içerisinde bu aşındırmaya paralel olarak rüzgar aşındırması da meydana gelir. Üzerinde bir şapka varmış gibi bir görünüme sahip olan peri bacaları meydana gelir. Coğrafyacıların yaptığı araştırmalara göre aşındırmalar sonucunda rüzgarın etkisinin yok denecek kadar az olduğu tespit edilmiştir. Peri bacalarının oluşması için en önemli şey tüflü toprağın olması ve sel sularının meydana gelmesidir. Bu iki faktör olmayacak olursa peribacalarının oluşumundan söz edilemez.
Peri bacaları üzerinde yer alan şapka şeklindeki kayaçlar peri bacalarının en çok ilgi çeken kısımlarıdır. Peribacalarının üzerinde şapkayı andıran bu yapının oluşmasının en büyük nedeni sel sularının ve rüzgarın bu kayayı aşındıramamasıdır. Yapılan fiziksel araştırmalar sonucunda eğer bu şapkayı andıran yapı meydana gelmeseydi peri bacalarının oluşumu oluşamayacağı bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Peri bacalarının üzerinde yer alan bu sert kayaçlar koni şeklinde olan peribacası gövdesini dış etkilere karşı korumakta ve peribacası boyunun dengede kalmasını sağlamaktadır. Peri bacası üzerinde yer alan şapkayı andıran bu kayaç olmasaydı kayaç altında yumuşak yapıda kayaçlar yer aldığından dolayı esen rüzgar etkisiyle peri bacası aşınıp tamamen ortadan yok olurdu. Yaşanan bu durumda peribacası adı verilen yapının hiçbir zaman meydana gelmemesine neden olurdu. Bu bilimsel veriden yola çıkacak olursak peri bacalarının oluşması için arazinin türlü bir yapıya sahip olması gerektiğini ve arazi içerisinde aşınmaya karşı dirençli olan kayaçların yer alması gerektiğini söyleyebiliriz.
Peri bacaları üzerinde yaptığımız araştırmalar sonucunda bu coğrafi şekillerin 15 metre çapına kadar olabildiklerini gözlemledik. Eğer peri bacalarının çapları bu kadar büyük olmasaydı coğrafi yapı sağlam olmayacağından dolayı sert esen rüzgarlar peri bacalarının yıkılmasına neden olabilirdi. Görsel değeri yüksek olan bir peri bacasının oluşabilmesi için özellikle ilgili yapının çapının en az 1 metre olması gerektiğini söyleyebiliriz. Dünya genelinde çok sayıda peribacası türü olsa da peri bacaları oluşum bakımından birbirinin aynısıdır. Bu nedenden dolayı peri bacaları sadece yer aldıkları yörelere göre sınıflandırılırlar.
