Atmosfer ele alındığında atmosfer içerisinde çeşitli gazların yer aldığı görülmektedir. Atmosfer içerisinde yer alan ilgili gazlar sizlerin de bildiğiniz gibi belirli bir ağırlığa sahiptir. Gazların ağırlıkları yeryüzünde yer alan cisimlerin üzerine belirli bir kuvvet uygulanmaktadır. Bilimsel olarak yapılan ölçümler sonucunda tespit edilmiş olan bu kuvvete atmosfer basıncı denilmektedir. Gelişen teknoloji ile birlikte atmosferin basıncı barometre adı verilen alet ile ölçülmeye başlanmıştır. Atmosfer basıncı kaç bardır diyecek olursanız yapılan çeşitli ölçümler sonucunda bir atmosfer basıncının ortalama olarak 1013 milibar olduğu tespit edilmiştir. Bu basınç normal basınç olarak kabul edilmektedir. Bu tanımdan yola çıkacak olursak yeryüzünde yer alan 1 santimetre karelik alana bu kadar basıncın geldiğini söyleyebiliriz.
1013 milibarın üstündeki basınçlara yüksek basınç, bu değerin altındaki basınç değerleri ne ise alçak basınç denmektedir. Coğrafya bilimcileri ilgili terimlerin karışmaması adına yüksek basınca antisiklon, alçak basınca ise siklon demektedir. En yüksek basıncın değeri dünya genelinde uzun yıllardan beri yapılan basınç ölçümleri sonucunda 1079 milibar olarak ölçüldüğü bilinmektedir. Aynı zamanda dünya genelinde yapılan ölçümler sonucunda en düşük basınç değeri 886 milibar olarak tespit edilmiştir. Atmosfer basıncının tarihsel sürecine indiğimizde hava basıncının ilk defa İtalyan asıllı bir bilim adamı olan Toriçelli tarafından 1643 senesinde ölçüldüğü karşımıza çıkmaktadır. Yapılan ölçümün civalı bir barometre aracılığıyla gerçekleştirildiği de bilinmektedir. İnsanların atmosfer basıncını tespit ederken yaptıkları en büyük hata dünya genelindeki her noktanın basıncını aynı olarak almalarıdır. Bilim insanları uzun yıllardan beri yaptığı çalışmalar sonucunda atmosfer basıncının yere ve zamana göre ciddi oranda değiştiğini tespit etmiştir. Eğer yaptığınız işlerde atmosfer basıncı sistemi aşırı derecede etkiliyorsa genel atmosfer basıncı değerini almak yerine bulunduğunuz bölgenin atmosfer basıncını ölçmenizde fayda var.
Uzmanlar yaptıkları bilimsel çalışmaları bazı faktörlerin etkilediğini tespit etmiştir. Atmosfer basıncını etkileyen faktörler sırasıyla şu şekilde sıralanabilir. Sizler de yaptığınız ölçümlerde aşağıdaki faktörleri baz alarak ölçümlerinizi yapınız. Bu sayede daha verimli sonuçlar elde edebilirsiniz.
Yükseklik: Elinize bir barometre alıp basınç ölçümü yapacak olursanız basınç ile yüksekliğin ters orantıya sahip olduğunu görebilirsiniz. Çevrenizde yer alan yüksek bir yere çıktığınızda atmosfer basıncının düştüğünü, alçak yerlere indiğinizde ise atmosfer basıncının arttığını gözlemlemeniz mümkündür. Yükseklere çıkıldıkça atmosferin kalınlığı ve buna paralel olarak atmosfer içerisinde yer alan gazların ağırlığı düşer. Bu durumda yüksek yerlerde atmosfer basıncının düşmesine neden olmaktadır. Aynı şekilde alçak yerlere gidildiğinde atmosfer kalınlığı ile birlikte atmosfer içerisinde yer alan gazların ağırlığı arttığından dolayı alçak yerlerde atmosfer basıncı yüksek yerlere oranla daha yüksektir.
Sıcaklık: Dünyanın etrafını çepeçevre kuşatan hava ısındığı zaman genişler ve genişlemenin etkisiyle de hafiflemeye başlar. Aynı şekilde hava soğudukça sıkılaşır ve buna paralel olarak havanın ağırlığı artar. Havanın bu özelliği ele alınacak olursa sıcak yerlerde atmosfer basıncının düşük, soğuk yerlerde ise atmosfer basıncının yüksek olduğu söylenebilir. Buradan yola çıktığımızda sıcaklık ile basınç arasında ters bir orantının olduğunu görebiliyoruz.
Yer çekimi: Yapılan ölçümler sonucunda yerçekimi arttığı zaman atmosfer basıncının da aynı oranda arttığı gözlemlenmiştir yani yerçekimi ile basınç arasındaki düzgüsel bir doğru orantı yer almaktadır. Dünya yuvarlak olduğundan dolayı ekvator bölgesinde yer çekimi azken kutuplarda yer çekiminin daha fazla olduğu görülmektedir. Bu nedenden dolayı kutuplarda atmosfer basıncı yüksekken ekvatorda atmosfer basıncı daha düşüktür.
Mevsim: Mevsim direkt olarak atmosfer basıncını etkilemez ancak mevsimsel geçişlerde sıcaklık farkı meydana geldiğinden dolayı mevsimin atmosfer basıncını etkilediği yönünde bilgiler bulunmaktadır. Yaz mevsimi geldiği zaman hava olayları Alçak basınç etkisiyle oluşurken kış mevsimi geldiğinde basınç dağılışında farklılıklar meydana geldiğinden dolayı yüksek basınç alanlarına göre hava hareketleri meydana gelmektedir.
Rüzgarlar: Dünya genelinde Esen rüzgarlar havanın yoğunluğunu ve sıcaklığını ciddi oranda değiştirmektedir. Havanın yoğunluğu ve sıcaklığı meydana gelen bu değişimlerde atmosfer basıncına direkt olarak etkilemektedir. Rüzgarların hakim olduğu bölgelerde bu nedenden dolayı hassas işlemlerde gün boyunca atmosfer basıncının ölçümü yapılmaktadır.
