Oksijenli ve oksijensiz solunum konu anlatımı her zaman insanlara karmaşık geldiğinden dolayı bu konuyu basite indirgeyerek herkesin anlayabileceği türden ele almaya çalışacağız. Özellikle oksijenli ve oksijensiz solunum arasındaki farklar üzerine daha fazla yüklenerek konunun daha iyi bir şekilde anlaşılmasını sağlayacağız. Dünya üzerinde yaşam süren canlıların tamamı yaşamlarını devam ettirebilmek adına enerjiye gereksinim duymaktadır. Sizlerin de bildiğiniz gibi canlıların ihtiyaç duymuş olduğu enerji besin maddelerinden karşılanmaktadır. Tüketilen besinlerden enerji elde edilmesi kimi zaman oksijenle kimi zaman ise oksijen kullanmadan yani oksijensiz bir şekilde gerçekleşmektedir. Bu duruma bilim dünyasında solunum adı verilir. Solunum sırasında vücuda alınan glikoz hücre içerisinde parçalanarak enerji elde edilmektedir. Bu olay sonrasında karbondioksit ve su meydana gelmektedir. Vücuda alınan glikoz oksijen kullanılarak parçalanabildiği gibi oksijensiz solunum yaparak da parçalanabilmektedir. Oksijenli solunum olayını gerçekleştiren hücrelerde mitokondri olayı da gerçekleşmektedir.
Canlılığın devamı için gerekli olan enerji solunum sayesinde ortaya çıkmaktadır. Elde edilen bu enerji ATP moleküllerinde saklanmaktadır. Solunum yapan canlılar arasında yer alan bitkiler sadece gündüzleri oksijenli solunum yani fotosentez yaparken diğer canlıların tüm gün boyunca solunum yaparak enerji ürettikleri bilinmektedir. Enerjinin depo edildiği ATP molekülleri incelenecek olursa bu ATP molekülünün içerisinde adanin organik bazı ve 3 fosfat grubunun yer aldığı görülmektedir. İlgili sistemde yer alan fosfat gruplarının arasında yer alan bağlar kopunca enerji meydana gelmektedir. Elde edilen bu enerjinin canlının yaşamsal faaliyetlerin de kullanıldığını söylemek mümkündür. Bu enerji canlının konuşmasını, beslenmesini ve koşmasını sağlamaktadır. Bitkilerde ilgili durum incelenecek olursa besinlerin taşınmasında ve bitkinin ışığa yönelmesinde ilgili enerjiden yararlandığını söyleyebiliriz. Bu ele almış olduğumuz durumlar oksijenli solunum yapan canlılar için geçerlidir. Gelin şimdi de oksijensiz solunum yapan canlıları ele almaya çalışalım.
Bazı canlı türleri solunum esnasında hiçbir şekilde oksijen kullanmazlar. Canlının oksijen kullanmadan besinlerin içerisinde yer alan kimyasal bağ enerjisini ATP enerjisine dönüştürmesi olayına oksijensiz solunum adı verilmektedir. Bilim dünyasında oksijensiz solunuma fermantasyon ya da mayalanma da denilmektedir. Bazı bakteri türleri, maya mantarları, çizgili kas hücreleri oksijensiz solunum yaparak enerji elde eden canlı türlerine örnek olarak gösterilebilir. Birçok besin türünün elde edilmesinde oksijensiz solunumdan yararlanılır. Yoğurdun mayalanması, peynirin elde edilmesi, ekmek hamurunun mayalanması, turşunun olgunlaşması gibi durumlarda oksijensiz solunum yapan bakteriler faaliyet göstermektedir.
Bir kişi gün içerisinde aşırı derecede ağır egzersizler yapacak olursa bu durum çizgili kaslara yeterli oksijenin gidememesine neden olur. İlgili durumlarda enerjinin sağlanabilmesi adına ilgili çizgili kasların oksijensiz solunum yaparak enerji elde ettikleri bilinmektedir ancak çizgili kaslarda oksijensiz solunum gerçekleştiği zaman kaslarda asit birikmesi olur ve bu durum kişinin kendisini aşırı derecede yorgun hissetmesine neden olmaktadır. Kaslar normal bir şekilde çalışmaya başladığı zaman oksijenli solunum yaparak enerji elde etmeye başlarlar. Yani çizgili kaslardaki oksijensiz solunum ile enerji elde edilmesi sadece özel durumlarda gerçekleşmektedir.
Oksijenli ve oksijensiz solunum arasında kıyaslama yapıldığında en çok oksijensiz solunumun oksijenli solunuma oranla daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesi durumu üzerinde durulmaktadır. Bir glikoz ele alınarak oksijenli ve oksijensiz solunum kıyaslanacak olursa oksijenli solunum sonucunda bir glikozdan toplamda 38 ATP elde edilmektedir. Aynı şekilde oksijensiz solunumda 2 ATP oluşmaktadır. İlgili durum kıyaslanacak olursa oksijenli solunumda elde edilen enerjinin oksijensiz solunuma oranla daha fazla olduğunu söylememiz mümkündür. Dünya üzerinde canlılık devam ettiği müddetçe enerji gereksinimi oluşacağından dolayı oksijenli ve oksijensiz solunum yaparak enerji elde edilmeye devam edilecektir. Oksijenli ve oksijensiz solunum tamamen ortadan kalktığı zaman şüphesiz yaşamsal faaliyetler de sona erecektir yani dünyada hiçbir şekilde yaşam kalmayacaktır.
