En çok kullanılan enerji türlerinden birisi olan elektrik enerjisi farklı yöntemler ile üretilebiliyor olsa da dünya genelinde tüketilen elektrik enerjisinin büyük bölümü sizlerin de bildiğiniz gibi barajlarda üretilmektedir. Bu da akıllara şüphesiz barajlarda elektrik enerjisi nasıl üretilir sorusunu getirmektedir. Ülkemiz genelinde yer alan elektrik üretimine baktığımızda elektrik üretiminin büyük bölümünün akarsu potansiyelinin yüksek olmasından dolayı barajlarda üretildiğini görmekteyiz. Barajlarda elektrik enerjisinin üretimi barajlar üzerine kurulan hidroelektrik santralleri aracılığıyla gerçekleşmektedir. Barajlarda elektrik enerjisi nasıl üretilir konusunu irdelemek için öncelikli olarak barajların ana bölümlerine bakmak gerekmektedir. Dünya genelindeki tüm barajlar elektrik hattı, jeneratör, barajın yapısı ve türbin gibi bölümlerden meydana gelmektedir.
Akarsuların önüne kurulan setler ile akarsular belirli bir bölgede biriktirilir. Biriktirilen ve hızla yükselen bu su kaynağı ilk etapta durağan halde yani statik enerjiye sahiptir. Daha sonrasında açılan baraj kapakları sağ aracılığıyla sudaki bu statik enerjiyi kinetik enerjiye dönüştürülür ve jeneratörde yer alan türbinler çevrilerek elektrik enerjisi elde edilir. Baraj yapımı aşırı derecede maliyet gerektirdiğinden dolayı barajların sadece şu potansiyeli yüksek olan bölgelere yapıldıkları bilinmektedir. Ülkemizin doğu bölgesinde akarsuların sahip olmuş olduğu enerji daha yüksek olduğundan dolayı en yüksek enerji üretim kapasitesine sahip olan barajların ülkemizin doğu bölgelerinde yer aldığını söylememiz mümkündür.
Barajda büyük su kütlelerinin bir araya gelmesi sağladığından dolayı barajların aslında büyük bir göl olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim barajların oluşturmuş olduğu su kütlelerine dünya genelinde baraj gölü denilmektedir. Barajları yapısal olarak ele aldığımızda baraj duvarlarının göle bakan kısımlarında çeşitli deliklerin bulunduğunu görmekteyiz. İlgili delikler barajın en alt kısmından en üst kısmına doğru devam etmektedir. İlgili delikler barajda biriken suyun türbinlere geçişini sağlamak adına tasarlanmıştır. Alt kısımda yer alan delikler yüksek bir kinetik enerji ile suyun dışarı çıkmasını ve bu sayede devasal büyüklükteki türbinlerin dönerek elektrik enerjisini üretmesini sağlamaktadır. Genel olarak barajlarda elektrik enerjisi üretimi bu şekilde gerçekleşmektedir.
Elektrik enerjisi elde edebilmek adına baraj kapakları sıklıkla açıldığından dolayı barajlardaki su seviyesi hızla düşmektedir. Eğer yeterli yağış sağlanamazsa ve akarsularla baraj beslenemezse bu durum barajdaki su seviyesinin yükselememesine neden olmaktadır. Bu tip durumlarda kuraklığı önlemek adına baraj kapakları yeterli su seviyesine ulaşana kadar açılmaz. Böylece büyük ölçüde kuraklığın önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Son zamanlarda küresel ısınma nedeniyle yağışların dengesizleşmesi hidroelektrik santrallerinde yapılan elektrik üretimi oranının düşmesine neden olmuştur. Bu yüzden alternatif bir enerji kaynağı olan rüzgar türbinlerine hızla geçiş başlamış durumdadır.
Barajlardan elektrik enerjisi üretildiği gibi ayrıca içme suyu ve tarla sulama amacıyla da çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Bu yüzden barajların sadece elektrik enerjisi için önemli olduğunu söylemek mümkün değildir çünkü özellikle aşırı derecede kurak olan bölgelerde tarla sulamalarının baraj suları sayesinde yapıldığını ve bu sayede tarımda verimliliğin arttığını söyleyebiliriz. Barajlarda yer alan statik enerjiye sahip olan su baraj kapaklarının açılmasıyla kinetik enerjiye dönüşür. Kinetik enerji ile jeneratör de yer alan tribünler çevrilir ve bu sayede mekanik enerji elde edilir. Mekanik enerji de jeneratörler aracılığıyla elektrik enerjisine dönüştürülmektedir. Barajlarda yapılan elektrik üretiminin temel olarak bu şekilde gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Dünya genelinde en çok elektrik enerjisi kullanılıyor olsa da yüksek kullanım oranına sahip farklı enerji kaynakları da bulunmaktadır. Türkiye’de kullanılan enerji kaynakları bağlantısına bakarak kullanılan diğer enerji kaynakları hakkında da bilgiler alabilirsiniz.
